Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3

Kwasy tłuszczowe występujące naturalnie wchodzą w skład tłuszczów lub występują w postaci „wolnej” jako tzw. wolne kwasy tłuszczowe.

Ogólny wzór kwasów tłuszczowych R-COOH, gdzie;

R – łańcuch węglowodorowy

COOH – grupa karboksylowa

Estrowe połączenie 3 cząsteczek kwasów tłuszczowych z cząsteczką glicerolu (alkohol trój hydroksylowy) tworzy trójglicerydy – tłuszcze.

Podział kwasów tłuszczowych ze względu na stopień nasycenia

1. Kwasy nasycone – SFAs (saturated fatty acids) – brak podwójnych wiązań w łańcuchu węglowodorowym.

Główni przedstawiciele: kwas mirystynowy – C14:0; kwas palmitynowy – C16:0; kwas stearynowy – C 18:0.

Występowanie – tłuszcze zwierzęce, olej palmowy, bawełniany. Krótkołańcuchowe (C4 – C10) w większych ilościach w tłuszczach mlecznych – głównie przeżuwaczy.

Działanie – podnoszą poziom cholesterolu w surowicy krwi, mają wpływ na niektóre choroby nowotworowe – prostaty, piersi

2. Kwasy jednonienasycone – MUFAs (monounsaturated fatty acids) – w łańcuchu węglowodorowym występuje jedno podwójne wiązanie.

Główni przedstawiciele: kwas oleinowy – C 18:1n9c; kwas erukowy – C22:1n9c.

Występowanie: oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce, w tym także rybne.

Działanie – Rola ochronna w profilaktyce miażdżycy, obniżają poziom LDL-C (cholesterolu związanego z lipo proteiną o niskiej gęstości, przy zachowaniu poziomu HDL-C (cholesterolu związanego z lipo proteiną o wysokiej gęstości).

3. Kwasy wielonienasycone – PUFAs (polyunsatutated fatty acids) – w łańcuch węglowodorowym występuję więcej niż jedno wiązanie podwójne.

Główni przedstawiciele: kwas linolowy C18:2 n-6 (LA); kwas a-linolenowy C18:3 n-3 (ALA); kwas arachidonowy C20:4 n-6; kwas eikozapentaenowy C20:5 n-3 (EPA); kwas dokozaheksaenowy C22:6 n-3 (DHA).

Występowanie: oleje sojowy, słonecznikowy, lniany, lipidy wątrobowe, EPA i DHA – głównie oleje rybne.

Działanie – obniżają poziom cholesterolu, wzmacniają odporność organizmu na stany zapalne, korzystnie wpływają na funkcje układu nerwowego, zmniejszają ryzyko chorób układu krążenia oraz zawału serca

Podział kwasów tłuszczowych ze względu na położenie podwójnego wiązania w stosunku do grupy metylowej

Ze względu na położenie pierwszego podwójnego wiązania w stosunku do znajdującej się na końcu łańcucha węglowodorowego grupy metylowej (-CH3), kwasy tłuszczowe dzielimy na omega-3 (n-3), omega-6 (n-6) i omega-9 (n-9).

Omega-3 – pierwsze podwójne wiązanie na 3 węglu od grupy metylowej
Omega-6 – pierwsze podwójne wiązanie na 6 węglu od grupy metylowej
Omega-9 – pierwsze podwójne wiązanie na 9 węglu od grupy metylowej


źródło: www.eufic.org

 

Ze względu na rozmieszczenie grup funkcyjnych wobec osi podwójnego wiązania rozróżniamy izomery o konfiguracji cis i trans.

Forma cis Forma trans

Nienasycone kwasy tłuszczowe wykazują aktywność biologiczną tylko wtedy gdy występują w postaci izomerów o konfiguracji cis-. Izomery o konfiguracji trans-, których organizm nie potrafi wykorzystać, powstają w wielu procesach technologicznych, a przede wszystkim podczas smażenia tłuszczów, utwardzania olejów, długotrwałego przechowywania tłuszczów w niekorzystnych warunkach. Powstające izomery o konfiguracji trans – obniżają poziom przeciw-miażdżycowej frakcji HDL cholesterolu, czyli prowadzą do wykształcenia się niekorzystnych proporcji cholesterolu we krwi. Przypisuje się im także niekorzystny wpływ na funkcjonowanie enzymów w błonach komórkowych, co sprzyja rozwojowi miażdżycy. Kwasy te podnoszą poziom insuliny we krwi, zakłócają funkcje komórek limfatycznych, wpływają na rozwój nowotworów wątroby i chorób skóry.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – NNKT (Essential unsaturated fatty acids – EUFA)

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), zwane także witaminą F, są to wielonienasycone kwasy, które nie mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka i muszą być dostarczone z pożywieniem. Do tej grupy kwasów zaliczamy:

  • kwas linolowy LA (C18:2 n – 6)
  • kwas α – linolenowy ALA (C18:3 n – 3)
  • kwas γ-linolenowy GLA (C18:3 n-6)
  • kwas arachidonowy AA (C20:4 n – 6)
  • kwas eikozapentaenowy EPA (C20:5 n – 3)
  • kwas dokozaheksaenowy DHA (C22:6 n-3)

Kwasy o 20 i 22 atomach węgla w wyniku biokonwersji w następujących po sobie procesach elongacji (wydłużanie łańcucha węglowego) i desaturacji (tworzenie dodatkowych podwójnych wiązań), mogą powstawać z kwasów linolowego i α – linolenowego.

Kwasy omega-3 w tym EPA i DHA – działanie prozdrowotne udokumentowane naukowo

  • Przeciwdziałają miażdżycy, przeciwdziałają zakrzepicy i zatorom – zastosowanie w profilaktyce chorób serca
  • Wspomagają rozwój i pracę mózgu i prawidłową ostrość widzenia
  • Redukują poziom trójglicerydów we krwi
  • Zmniejszają ryzyko zachorowań na raka
  • Wzmacniają niektóre funkcje organizmu poprzez:
    • Osłabienie objawów zapalnych
    • Optymalizację rozwoju układu nerwowego
    • Wspomaganie procesów koncentracji
    • Zmniejszenie ryzyka depresji