Substancje niepożądane w rybach morskich i hodowlanych

badano pozostałości:

w tym:

  • zieleni malachitowej i fioletu krystalicznego – środków grzybobójczych
  • nitrofuranu i jego metabolitów – weterynaryjne środki lecznicze
  • chloramfenikolu – antybiotyku stosowanego w hodowli ryb
  • WHO-TEQ

Badania wykazały, że ryby trafiające na polski rynek (bałtyckie, hodowlane w Polsce, importowane oceaniczne i importowane hodowlane) charakteryzują się zróżnicowaną pozostałością substancji niepożądanych.

1. Ryby bałtyckie (dorsz, śledź, łosoś)

Średnie zawartości metali toksycznych (rtęć, ołów, kadm) w badanych gatunkach ryb bałtyckich są niskie w stosunku do maksymalnych wartości dopuszczalnych dla ryb. Jedynie średnia zawartość kadmu w śledziu bałtyckim (21,4 µg/kg) jest zbliżona do połowy wartości dopuszczalnej (50 µg/kg).Na tle innych badanych gatunków ryb, ryby bałtyckie charakteryzują się najwyższą zawartością rtęci. Jednak są to wielkości o wiele niższe od maksymalnego dopuszczalnego poziomu. Łosoś i śledź bałtycki charakteryzują się także najwyższymi zawartościami pestycydów chloro organicznych i polichlorowanych bifenyli. Jednakże pozostałości tych związków nie powinny budzić zagrożeń dla zdrowia konsumentów. Określona w przepisach japońskich tolerowana tygodniowa dawka pobrania (PTWI) dla ΣPCB (35 µg/kg wagi ciała) mogłoby być przekraczane przy tygodniowym spożyciu ok. 55 kg łososia bałtyckiego przez konsumenta o wadze 70 kg. W tkankach mięśniowych ryb bałtyckich stwierdzono także najwyższe pozostałości sumy dioksyn/furanów i dl-PCB. Przy czy w tkance mięśniowej łososia stwierdzono przekroczenie maksymalnego dopuszczalnego poziomu (8 ng WHO-TEQ/kg). Inne ryby bałtyckie (śledź, dorsz charakteryzuje już o wiele niższa pozostałość tych zanieczyszczeń (śledź – 2,5 ng WHO-TEQ/kg; dorsz – 1,05 ng WHO-TEQ/kg). Określone przez FAO/WHO, 2006, PTWI dla sumy dioksyn/furanów i dl-PCB (0,014 ng WHO-TEQ/kg wagi ciała) mogłoby być przekraczane przy tygodniowym spożyciu przez konsumenta o wadze 70 kg tylko ok. 100 g łososia bałtyckiego, 400 g śledzia bałtyckiego i ok. 1kg dorsza. Pozostałości związków cynoorganicznych stwierdzono w śledziu i dorszu. Ilości te jednak są bardzo niewielkie i w odniesieniu do PTWI i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia człowieka.

2. Ryby hodowane w Polsce (karp, pstrąg)

Zawartości metali toksycznych w karpiu i pstrągu hodowanym w Polsce są niewielkie w stosunku do maksymalnych wartości dopuszczalnych i PTWI. Jednakże zawartość rtęci w pstrągu (54,8 µg/kg) kształtuje się na tym samym poziomie jak w rybach bałtyckich. Niskie, nie zagrażające zdrowiu są także poziomy trwałych zanieczyszczeń organicznych (pestycydy chloro organiczne, polichlorowane bifenyle, dioksyny/furany, dl-PCB). Ponadto nie stwierdzono pozostałości związków cynoorganicznych i leków weterynaryjnych. Tak więc ryby hodowlane w Polsce (karp i pstrąg) ze względu na zawartość substancji niepożądanych nie stanowią zagrożeń zdrowotnych dla konsumenta, a wysoka wartość odżywcza pstrąga powinna preferować ten gatunek ryby w diecie.

3. Ryby oceaniczne – import z Chin (mintaj, sola)

Zawartości metali toksycznych w mintaju i soli importowanych z Chin są niewielkie w stosunku do maksymalnych wartości dopuszczalnych i PTWI. Jednakże zawartość rtęci w soli (47,9 µg/kg) kształtuje się na tym samym poziomie jak w rybach bałtyckich i pstrągu hodowlanym w Polsce. Mintaj i sola charakteryzują się najniższymi pozostałościami dioksyn spośród wszystkich badanych ryb. Niskie, nie zagrażające zdrowiu są także poziomy pozostałych trwałych zanieczyszczeń organicznych. W tkance mięśniowej soli stwierdzono nieznaczną nie zagrażającą zdrowiu pozostałość związków cynoorganicznych. Tak więc ryby importowane z Chin (mintaj i sola) ze względu na zawartość substancji niepożądanych nie stanowią zagrożeń zdrowotnych dla konsumenta.

4. Ryby hodowlane – importowane z Wietnamu i Chin (panga, tilapia)

W rybach hodowlanych importowanych z Wietnamu i Chin (panga, tilapia) stwierdzono najwyższe, wśród badanych gatunków ryb, zawartości ołowiu. Nie przekraczały one jednak 10 % maksymalnej dopuszczalnej zawartości (300 µg/kg tkanki). Zawartości rtęci i kadmu oraz trwałych zanieczyszczeń organicznych występują na bardzo niskich poziomach. W tkance mięśniowej tilapii stwierdzono nieznaczną nie zagrażającą zdrowiu pozostałość związków cynoorganicznych. W nawiązaniu do zaleceń Commission Decision 2002, w próbkach badanych ryb oceniano pozostałości barwników (zieleń malachitowa i fiolet krystaliczny) stosowanych w hodowli ryb jako środki grzybobójcze, nitrofuranu i jego metabolitów stosowanych jako weterynaryjne produkty lecznicze oraz chloramfenicolu – antybiotyku stosowanego w hodowli ryb. Zalecenia badań tych związków odnoszą się do produktów rybołówstwa pochodzących z akwakultury. Zgodnie z Commission Decision 2003 dla omawianych leczniczych środków weterynaryjnych wprowadzono Minimum Required Performance Limits (MRPL), które dla zieleni malachitowej wynosi 2.0 µg/kg, dla nitrofuranu i jego metabolitów – 1.0 µg/kg, a dla chloramfenikolu – 0.3 µg/kg. Znalezienie stężenia tych związków powyżej MRPL kwalifikuje próbkę jako niezgodną, a w konsekwencji żywność, jako nienadającą się do obrotu i konsumpcji. W żadnej z badanych próbek nie stwierdzono przekroczeń MRPL. Przeprowadzone badania nie potwierdziły różnego rodzaju doniesień w środkach masowego przekazu oraz w zapisach Comission Decision 2008 o obecności w rybach hodowlanych z Chin i Wietnamu barwników i leczniczych środków weterynaryjnych. Tak więc importowane ryby hodowlane z Wietnamu i Chin (panga, tilapia) ze względu na zawartość substancji niepożądanych nie powinny stanowić zagrożeń zdrowotnych dla konsumenta.